Jeleni Most

Jeleni Most, w przeciwieństwie do Królowego Mostu, nie jest nazwą miejscowości, chociaż idealnie pasowałby na przykład do puszczańskiej osady. Jeleni Most jest w rzeczywistości mostem, a jego nazwa jest bardzo obrazowa – na owym moście faktycznie są jelenie. Oczywiście wyrzeźbione, a nie prawdziwe. Gdzie go znaleźć?

Na początek trochę historii. W latach 1916-1992 (wg niektórych źródeł do 1991 roku) na trasie między Waliłami a Czarną Białostocką kursowała wąskotorowa kolej leśna o długości 48 km (długość wszystkich odcinków kolejki wąskotorowej w Puszczy Knyszyńskiej była znacznie bardziej imponująca – w szczytowym okresie wynosiła aż 158 km). Trasa kolejki biegła przez Kopną Górę, a kończyła właśnie w Czarnej Białostockiej, zwanej aż do 1962 roku Czarną Wsią. W 1915 roku Czarną Wieś zajęły wojska niemieckie. Niemcy wybudowali tam w latach 1916-1918 zespół tartaków i techniczne zaplecze kolei wąskotorowej o rozstawie szyn 600 mm. Powstały warsztaty mechaniczne i elektrownia. Wszystko po to, by pozyskać z Puszczy Knyszyńskiej jak najwięcej drewna. Nie bez znaczenia było oczywiście położenie Czarnej Wsi – przebiegała tamtędy również normalnotorowa Kolej Warszawsko-Petersburska. Po zakończeniu I wojny światowej przemysł drzewny w regionie dzisiejszej Czarnej Białostockiej silnie się rozwijał, sieć kolejki znacznie rozbudowywano. Krótko przed wybuchem II wojny światowej w Czarnej Wsi Stacji powstało Osiedle Tartaczne, ale w 1944 roku wycofujący się Niemcy zniszczyli tartak i kompleks stacyjny. W 1945 roku knyszyńska kolej wąskotorowa została przejęta przez Lasy Państwowe i nadal była eksploatowana przez Zakład Transportu i Spedycji Lasów Państwowych. Wraz z rozwojem transportu kołowego znaczenie kolei wąskotorowej w transporcie drewna zaczęło systematycznie maleć, w związku z czym już w latach 70. i 80. XX wieku zamykano mniej uczęszczane odcinki. Oficjalnie kolejka leśna przestała funkcjonować na początku lat 90., wiele fragmentów torów rozebrano i zezłomowano, jednak dzięki interwencji konserwatora zabytków część kolejki na odcinku Czarna Białostocka-Kopna Góra (łącznie 20 km) została wpisana do rejestru zabytków. Już kilkakrotnie mówiono o próbach reaktywacji kolejki na tej trasie w celach turystycznych i edukacyjnych, ale do dziś nie podjęto żadnych wiążących decyzji. Wrażenie robi z pewnością zachowany w Rezerwacie Woronicza fragment torów i składnice na śródleśnej polanie. Należy przypomnieć, że ta kolej jest pozostałością po jednej z czterech zachowanych w Polsce wąskotorowych kolejek leśnych. W 1945 r. w Polsce istniało 37 oddzielnych kolejek leśnych o rozstawie szyn 600, 750 i 1000 mm o łącznej długości powyżej 1000 km, z czego zachowały się cztery (w Puszczy Augustowskiej, w Puszczy Białowieskiej, w Puszczy Knyszyńskiej i w Bieszczadach), podaje przewodnik Ścieżka szlakiem Powstania Styczniowego, który Wam szczerze polecam.

Dlaczego zaczęłam od historii kolejki? Otóż Jeleni Most położony jest dokładnie na jej trasie – nie zachowały się tam wprawdzie tory, ale semafory już tak – zauważycie je po obu stronach mostu.

Jeleni Most jest prawdziwym mostem – przebiega bowiem nad niewielką rzeką Starzynką. Konstrukcja mostu jest nie tylko ładna, ale i solidna. Został on zrewitalizowany przez Nadleśnictwo Krynki.

Na oficjalnych stronach Puszczy Knyszyńskiej znalazłam informację, że jest to most pieszo-rowerowy, ale sami widzicie na zdjęciach znaki drogowe… My dotarliśmy na most pieszo od strony urokliwej wsi Sosnowik – piękne miejsce na wakacyjny dom!

Na wytyczonych szlakach, również w pobliżu Jeleniego Mostu, wyznaczono miejsca na odpoczynek – są zadaszone ławki, stojaki rowerowe i miejsce na ognisko. Na wielu drzewach dojrzymy niewielkie kapliczki.

Do Jeleniego Mostu można dotrzeć pieszo lub rowerem, poruszając się po wytyczonych ścieżkach. W Silvarium w Poczopku mają swój początek dwie leśne wędrownice: Piećkowa (szlak czerwony) o długości 28 km oraz Józkowa (szlak zielony) o długości 21 km. Na trasie miniemy krzyże, rezerwaty, osady, mosty… Wszystkie atrakcje są oznakowane i opisane, jak np. Makarowy krzyż:

Obie trasy opracowało Nadleśnictwo Krynki.

To jak? Czas w las? :)

Wszystkie zdjęcia użyte we wpisie wykonałam w maju 2021 roku.

Informacje o historii kolei wąskotorowej w Puszczy Knyszyńskiej zaczerpnęłam z wspomnianego już przewodnika Ścieżka szlakiem Powstania Styczniowego. Możecie go pobrać w formacie PDF.